Nowoczesne laboratoria w zabytkowej kamienicy – to jedyny taki budynek w Polsce

Kamienica przy ul. Wieniawskiego 21/23 w Poznaniu od lat budziła wiele emocji wśród mieszkańców. Zabytkowy budynek z 1904 roku w centrum miasta stał pusty przez kilka lat i niszczał. Przepiękna architektura willi stała się jednym z najbardziej charakterystycznych elementów tej okolicy, dlatego trudno było patrzeć jak marnuje się jej potencjał.

Sprawy nabrały tempa, gdy prawie 10 lat temu Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk kupił kamienicę od Urzędu Miasta Poznania i postanowił zaadaptować ją na własne potrzeby. Ze względu na stan techniczny w jakim znajdował się budynek, konieczne było pozyskanie odpowiednio dużych funduszy umożliwiających przeprowadzenie kompleksowych prac remontowych. Kilka lat później ogłoszono przetarg na przebudowę wilii w formule zaprojektuj i wybuduj, który wygrał DEMIURG – firma z wieloletnim doświadczeniem w rewitalizacji obiektów zabytkowych w centrach miast. Zrealizowali m.in. przebudowę Galerii Miejskiej Arsenał oraz przebudowę całego kompleksu Dziecińca pod Słońcem w Poznaniu. Inwestor bardzo starannie podszedł do weryfikacji doświadczenia uczestników postępowania przetargowego. Zamawiającemu szczególnie zależało na tym, aby wykonawca posiadał bogate doświadczenie w prowadzeniu przebudów obiektów zabytkowych i był wyspecjalizowany w formule zaprojektuj i wybuduj.

Zadanie od początku było sporym wyzwaniem – należało umieścić bardzo nowoczesną funkcję jaką są laboratoria Instytutu Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk w zabytkowej, mającej 120 lat kamienicy. Dodatkowo rozpoczęto prace w trakcie trwania pandemii w 2021 roku, co również nie ułatwiało realizacji. Zagadnienie, nad którym DEMIURG spędził najwięcej czasu to umieszczenie nowoczesnych instalacji, niezbędnych do funkcjonowania laboratoriów badawczych w zabytkowym obiekcie.

„Przez cały czas trwania inwestycji mieliśmy na uwadze to, że pomimo wszystkich nowoczesnych technologii i specjalistycznych rozwiązań, które musieliśmy wdrożyć ze względu na funkcję budynku, działaliśmy w zabytkowej tkance. Połączenie tradycji i nowoczesności to zawsze trudne zadanie, dlatego bardzo ściśle współpracowaliśmy z Miejskim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu. Pani Konserwator często bywała na budowie w trakcie realizacji i podejmowała decyzje dla dobra i ochrony obiektu. Dzięki temu zrealizowaliśmy z sukcesem wyjątkowy, jedyny taki budynek w Polsce, gdzie zabytkową kamienicę zaadaptowano na bardzo nowoczesną funkcję. W Europie jest to drugi taki obiekt.”– Katarzyna Kulińska, Kierowniczka ds. umów DEMIURG

Monumentalny gmach jest pełny pięknych detali architektonicznych –witraży, luksferów, elementów sztukatorskich wewnętrznych takich jak rozety i fasety, a także bogato zdobione balustrady. Wszystkie elementy zostały odrestaurowane, a te, które ze względu na ich stan techniczny nie udało się uratować, zostały po prostu wykonane od nowa na wzór pierwotnych. Pracom konserwatorskim zostały poddane również klatki schodowe, w których znajdowały się najładniejsze polichromie, czyli wielobarwne, dekoracyjne malowidła, opracowane w trakcie pierwotnej budowy kamienic. Na uwagę zasługują ozdobne posadzki w sieniach głównych klatek schodowych. Dziś można je podziwiać w pełnej krasie. Renowacji poddano także drzwi zewnętrzne i część drzwi wewnętrznych. Nowe wykonano na wzór istniejących. Zadbano o każdy detal stanowiący element historii budynku takie jak mosiężne, ozdobne klamki w drzwiach i oknach. W budynku zachowało się kilka pierwotnych kaloryferów, które zostały poddane renowacji.

Pewnego rodzaju łącznikiem pomiędzy tradycją, a nowoczesnością są łazienki, których design odpowiada współczesnym trendom, łącząc piękno, użyteczność i wymagania techniczne. Dostosowano budynek dla osób niepełnosprawnych, umożliwiając im dostęp do wszystkich kondygnacji budynku dobudowując do zabytkowej substancji zewnętrzny, przeszkolony szyb windowy.

Ze względów estetycznych nie zdecydowano się też na klasyczne śmietniki. Obok budynku znajdują się małoinwazyjne, estetyczne i nierzucające się w  oczy kioski wrzutowe na odpady, całe pojemniki  znajdują się pod ziemią. W laboratoriach  nie ma klasycznych grzejników, a całe ciepło wydobywa się z klimakonwektorów, które zlokalizowane są pod sufitami razem z pozostałymi urządzeniami instalacyjnymi, w pozostałych pomieszczeniach działają klimakonwektory stojące. Cały budynek objęty jest także systemem kontroli dostępu, łącznie z windą. Dodatkowo ze względu na specjalistyczną funkcję budynku, musiał on zostać podłączony do kilku niezależnych źródeł zasilania. Instytut nie może pozwolić sobie na jakiekolwiek przerwy w dostawie prądu. Takie incydenty mogłyby zaprzepaścić nawet kilka lat badań naukowych. Oprócz tego budynek objęty jest telewizją dozorową, co oznacza, że cały obszar na bieżąco jest monitorowany przez specjalistyczny system kamer znajdujących się we wszystkich częściach budynku.

Elewacja budynku została starannie odrestaurowana łącznie ze wszystkimi detalami sztukatorskimi. Balustrady poddano renowacji i podwyższono do obecnie obowiązujących norm technicznych. Budynek wieńczy wysoki mansardowy dach z wieżyczkami i iglicami.

„Zrealizowanie tak nowoczesnych przestrzeni w zabytkowej tkance to wielkie wyzwanie. Należy umiejętnie połączyć tradycję z zaawansowaną technologią. Budynek miał spełniać najwyższe standardy laboratoryjne, być funkcjonalny, dostosowany do obecnych norm technicznych, a jednocześnie musieliśmy zadbać o pozostawienie w budynku tego, co najcenniejsze, czyli pięknych zabytkowych elementów. Dodatkowo kamienica zlokalizowana jest w centrum miasta, co też nie ułatwiało zadania. Musieliśmy odpowiednio rozplanowywać transporty, plac budowy był ciasny, a ciężki sprzęt nie był w stanie do nas dojechać. Z tego względu dostawy materiałów odbywały się częściej, ale w mniejszych ilościach, aby pojazdy były w stanie dojechać na Wieniawskiego.” – Radosław Piechnik, Kierownik budowy

3 września 2024 r. oficjalnie otwarto Centrum Innowacyjności i Edukacji Społecznej Instytutu Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk z siedzibą w odrestaurowanej willi przy ul. Wieniawskiego 21/23 w Poznaniu. Naukowcy zyskali specjalistyczną przestrzeń badawczą, a mieszkańcy piękną architektoniczną perełkę w centrum miasta.

Obecnie w CIES ulokowane zostały:

– unikatowa w skali kraju, a często i Europy, zaawansowane platformy technologiczne powstałe w ramach dużych projektów infrastrukturalnych realizowanych w ostatnich latach w ICHB PAN;

– inkubator przedsiębiorczości, w którym wydzielone zostały trzy niezależne moduły, składające się z laboratorium oraz niewielkiego gabinetu. Moduły te udostępniane będą na okres 2-3 lat pracownikom mającym pomysł na skomercjalizowanie wyników prowadzonych przez siebie badań;

– centrum edukacji społecznej szkolące pracowników nauki oraz popularyzujące naukę i jej osiągnięcia – centrum edukacji dysponować będzie zarówno salami wykładowymi jak i pokazowymi laboratoriami, w których młodzi naukowcy, studenci, a także uczniowie będą mogli w sposób praktyczny zapoznawać się z nowoczesnymi metodami badawczymi i pracą naukowców

Inwestor: Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk
Projektant i generalny wykonawca: DEMIURG
Zdjęcia wew: Szymon Kavka
Zdjęcia zew: Maciej Lulko