Spichlerz w Grudziądzu

Nazwa: Spichlerz w Grudziądzu
Inwestor: Urząd Miejski w Grudziądzu
Projekt pełnobranżowy: DEMIURG
Data: 2021
Ludzie projektu: Inga Rolek, Paulina Figura, Jan Krzysztof Nikisch, Dominika Szymanowska, Wiktor Smogór, Hubert Maciejewski, Monika Kamińska, Marta Jaracz-Plucińska, Rafał Sól

Spichlerz w Grudziądzu

Ze względu na klasę zabytku, takie obiekty rzadko przystosowywane są do całkowicie nowoczesnych funkcji, a wszelkie ingerencje architektoniczne są zwykle minimalizowane. Jednakże Urząd Miejski w Grudziądzu, szukając miejsca dla swoich działań wspierających lokalnych przedsiębiorców i społeczników, postanowił wykorzystać do tego celu właśnie jeden z tych obiektów. Najmłodszy ze Spichlerzy, który w dużej mierze przebudowany został na początku XIX wieku, trafił do nas.

Budynek można podziwiać od strony punktu widokowego, który znajduje się po drugiej stronie Wisły. Wyróżnia się otynkowaną elewacją oraz dużym tarasem wychodzącym na rzekę. Prace architektów poprzedziły kompleksowe badania konserwatorskie dr Anny Zaręby, potwierdzające, iż najniższa kondygnacja budynku jest częścią pierwotnej XIV-wiecznej zabudowy. Na starych pocztówkach i rycinach widoczne były także tarasowe zejścia i zabudowania prowadzące od budynku do samego brzegu rzeki. Niegdyś port rzeczny tętnił życiem, a spichlerze stanowiły bramę dla wielu towarów trafiających do miasta. Rewaloryzacja obiektu miała przywrócić ten zapomniany szlak komunikacyjny.

Największym wyzwaniem w prowadzeniu projektu przebudowy zabytkowych obiektów jest konieczność dostosowania go do aktualnych przepisów oraz pogodzenie potrzeb trzech stron – inwestora, konserwatora i projektanta. Rola konserwatora jest niezwykle ważna – nie pozwala on na dewastację zabytków i projektowanie na skróty. Jednocześnie inwestorowi i projektantowi zależy na optymalnym wykorzystaniu przestrzeni i wygodzie użytkowania obiektu. Komunikacja i wzajemne zrozumienie są w tym procesie kluczowe. Ostatecznie cel jest wspólny – utrzymać zabytkowe obiekty w dobrym stanie technicznym i jak najdłużej cieszyć się ich pięknem. – Paulina Figura, Kierownik projektu

W zrewitalizowanym obiekcie powstanie Centrum Aktywności Społecznej (CAS), umożliwiające podniesienie aktywności społecznej mieszkańców, integrację różnych środowisk społecznych oraz bezpośrednie włączenie mieszkańców w proces zmian społecznych. W ramach działalności CAS prowadzona będzie kawiarenka obywatelska, która będzie prowadziła m.in. działania z zakresu animacji społecznej, wspierania lokalnych liderów i organizacji społecznych, a także organizowała spotkania, pogadanki i wykłady z zakresu partycypacji społecznej i bezpieczeństwa publicznego. Ponadto w ramach CAS prowadzone będą szkolenia, warsztaty i doradztwo dla lokalnych organizacji pozarządowych i mieszkańców zamierzających utworzyć podmioty społeczne.

W Centrum Aktywności Społecznej powstanie również Punkt Informacji Gospodarczej, obsługiwany przez Gospodarza Starówki, który będzie dysponował bazą lokali komunalnych przeznaczonych na prowadzenie działalności gospodarczej oraz informował o instrumentach pobudzających aktywność gospodarczą. Ponadto w zabytkowym spichlerzu funkcjonować będzie kawiarenka gastronomiczna prowadzona przez podmiot ekonomii społecznej. Do obsługi kawiarenki zaangażowane zostaną osoby wykluczone z rynku pracy z powodu niepełnosprawności.  Kawiarenka, oprócz pysznej kawy i ciast oferowanych mieszkańcom i turystom, będzie prowadziła dla lokalnej społeczności warsztaty i spotkania integracyjne oraz wystawy prac artystycznych osób niepełnosprawnych.

Dzięki wijących się po skarpie schodom, od strony Wisły zaprojektowano dwupoziomowy taras połączony z nadwiślańskimi błoniami. Będzie on wykorzystywany przez kawiarnię mieszczącą się w zabytkowym przyziemiu, gdzie ceglane ściany i kolebkowe sklepienia zostaną odkryte i pokazane gościom. Ze względu na to, że obiekt wymaga znacznych wzmocnień konstrukcyjnych, wszystkie nowe elementy wykonano w postaci wewnętrznych stalowych ram i słupów, widocznie kontrastujących z zabytkową tkanką. Trzymano się zasady, by pierwotne elementy obiektu maksymalnie wykorzystać i pokazać, ale odróżnić je od współczesnych ingerencji. Powyżej kawiarni, we wnętrzu zaplanowane zostały sale konferencyjne i szkoleniowe, w których będą mogły być także prezentowane prace lokalnych amatorów i artystów. Pomieszczenia biurowe będą udostępniane organizacjom współpracującym z miastem, a także zostaną wykorzystane do prowadzenia inicjatyw zrzeszających lokalnych przedsiębiorców. Parter, który stanowi bezpośrednie połączenie budynku ze Starówką oraz Rynkiem Głównym wykorzystano, tworząc Punkt Informacji Gospodarczej.

Wszystkie opisane funkcje nie mogłyby efektywnie działać w poprzednim układzie, który składał się z wąskich mieszkalnych pomieszczeń. Założono więc likwidację wszystkich wewnętrznych podziałów powyżej przyziemia i stworzenie nowego układu konstrukcyjnego, maksymalnie odciążającego zabytkowe sklepienia, a jednocześnie umożliwiającego bardziej elastyczną aranżację pomieszczeń. Ślad po poprzednim układzie ścian zostanie jednak odzwierciedlony za pomocą metalowych linii prowadzonych w drewnianej posadzce. Część najwyższej kondygnacji podniesiono także o wysokość nieużytkowego poddasza, tworząc wysoką i doświetloną salę konferencyjną. Na jej suficie widoczna jest nowa drewniana więźba dachowa, gdyż pierwotna była w bardzo złym stanie i nie nadawała się do dalszego użytkowania.

Największe zmiany czekają jednak zewnętrzną część budynku. Elewacja od strony ul. Spichrzowej zostanie całkowicie odtworzona na podstawie badań konserwatorskich oraz architektonicznych. Na ścianach przywrócone zostaną oryginalne sztukaterie i boniowania. Wszystkie drewniane okna będą wykonane na wzór jedynego pierwotnego, zachowanego elementu stolarki. Nadany zostanie im także oryginalny kolor butelkowej zieleni, która widocznie wybije się na tle jasnych tynków.

Na tylnej elewacji, widocznej od strony Wisły, nasza ingerencja będzie najbardziej widoczna. Zachowanie pełnej dostępności dla osób w różnym wieku i o różnym stopniu sprawności, było dla Inwestora priorytetem. Cała funkcja obiektu ma sprzyjać integracji mieszkańców. Nie można zatem było sobie pozwolić na wykluczenie jakiejkolwiek grupy – w miejscu obecnego wystającego aneksu powstanie przeszklona panoramiczna winda. Ze względu na niewielką powierzchnię obiektu postanowiono wystawić ją na zewnątrz, a przy okazji wykorzystać potencjał miejsca. Nowoczesna stalowa konstrukcja obudowana zostanie szkłem, a na nim umieszczony będzie perspektywiczny rysunek poprzedniego fragmentu zabudowy. W ten sposób z jednego, oznaczonego miejsca na tarasie, będzie można zobaczyć pierwotne proporcje obiektu, a ślad historii zostanie utrwalony na współczesnej architekturze. Pozostała część elewacji zostanie przywrócona na podstawie badań konserwatorskich, wzmacniając kontrast materiałów.

Galeria

Ludzie projektu

Inga Rolek

Paulina Figura

Jan Krzysztof Nikisch

Dominika Szymanowska

Wiktor Smogór

Hubert Maciejewski

Marta Jaracz-Plucińska

Rafał Sól

Monika Kamińska